رپورتاژ

» نگاهی به طراحان فرش معاصر ایرانی

نگاهی به طراحان فرش معاصر ایرانی

فرش یکی از آثار هنری ایران می‌باشد که برگرفته از فرهنگ و تمدن شهرهای مختلف می‌باشد و طراحان زیادی در این زمینه فعالیت کرده و با ذوق هنری، باعث می‌شوند که نقشه‌های فرش در طرح‌های مختلف طراحی شوند و این طراحی‌ها برگرفته از سنت‌های قدیمی و اعتقادات مردم در هر شهر می‌باشد. طراحان زیادی در شهرهای مختلف در این زمینه فعالیت دارند که این طراحان بسیار چیره‌دست و ماهر بوده و نقش‌های زیبایی را برای فرش ها طراحی می‌کنند فرش‌هایی که دارای رنگ‌بندی بسیار زیبا بوده و طرح‌های چشم‌نوازی را در فرش‌ها ایجاد می‌کند. شهرهای مختلف در ایران، دارای طراحان متعددی هستند که این شهرها شامل تبریز، اصفهان، مشهد، همدان، کرمان می‌باشند که هر کدام از این شهرها طراحان ویژه و استاد دارد.

طراحی فرش از چه زمانی آغاز شده ‌است  

طراحی اولیه فرش‌های ایران مربوط به زمان صفویه در دوران شاه طهماسب می‌باشد که در این طراحی‌ها بیشتر ازطرح‌های هندسی برای فرش‌ها استفاده می‌شد و باعث ایجاد جلوه‌ای زیبا در فرش‌ها می‌شدند. اما به‌مرور زمان طراح‌های مختلف از این طرح‌ها ایده گرفته و طرح‌های جدید را برای فرش‌ها به وجود آوردند که هر کدام از این طرح‌ها زیبایی خاص خود را دارد و با توجه به رنگ‌هایی که برای این طرح‌ها استفاده می‌شود باعث ایجاد جلوه‌ای زیبا در فرش‌های ایرانی شده‌است. بعد از دوران شاه طهماسب، اولین طراحان در شهر کرمان شروع به طراحی فرش کرده‌اند که از این طراحان می‌توان محسن خان، طراح کرمانی را نام برد که باعث توسعه طرح‌های فرش ایرانی شد. جهت تشخیص انواع طرح فرش میتوانید از متخصصین موجود در قالیشویی المپیک کمک بگیرید.

انواع طرح فرش ایرانی

فرش‌های ایرانی به‌گونه‌ای چشم‌نواز هستند که هر بیننده‌ای را به سمت خود جذب می‌کند. بعضی از فرش‌ها به گونه‌ای هستند گویی نمایی از طبیعت را در دل خود گنجانده اند و با طراحی‌های زیبایی که این فرش‌ها دارند، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند، خواه دارای ذوق هنری باشد و یا این‌که علاقه‌ای به این هنر نداشته باشد، اما طراحی‌ها چشم‌نواز بوده و باعث برانگیختن ذوق هر بیننده‌ای می‌شود.

1- فرش اسلیمی

طراحی این فرش‌ها به گونه‌ای می‌باشد که از شاخ‌ وبرگ درختان ایده گرفته و این شاخ و برگ‌ها در بین پیچ و تابی از طرح‌های مختلف درگیر شده‌اند یکی از معروف‌ترین این طرح‌های فرش اسلیمی، طرح دهان اژدر می‌باشد و دلیل نام‌گذاری این نام برای این طرح، این است که شکل این طرح مانند اژدهایی می‌باشد که دهانش باز شده ‌است. و نام اسلیم که برای این طرح‌ها انتخاب‌شده به‌خاطر این است که بر روی شاخه‌هایی که در این فرش‌ها به کار برده شده‌است، قسمت‌های کوچکی دیده می‌شوند که به‌اصطلاح جوانه می‌باشد و به اسلیم معروف هستند.

2- طرح فرش افشان

طراحی این فرش‌ها به گونه‌ای می‌باشد که طرح‌های آن به‌صورت ناپیوسته در قسمت‌های مختلف فرش پراکنده شده اند‌، اما در ظاهر باعث ایجاد طرحی زیبا در فرش می‌شود. اکثر فرش‌های ایرانی دارای پیوستگی خاصی هستند اما در این طرح فرش همان‌طور که از نام آن نیز پیداست، طرح‌ها به‌صورت پراکنده هستند و هیچ پیوستگی در بین اجزای آن وجود ندارد. انواع فرش‌های افشان، افشان ختایی، افشان اسلیمی، افشان گل اناری، افشان شاه‌عباسی، افشان ترنج، افشان شاخه پیچ می‌باشد.

3- فرش شاه‌عباسی

فرش شاه‌عباسی دارای یک طرح اصیل ایرانی می‌باشد که طرح‌های زیادی از این فرش‌ها ایده گرفته و پایه اساسی همه فرش‌ها، فرش شاه‌عباسی می‌باشد. طرح‌هایی که در این فرش به کار برده شده‌ است، نمایی از گل‌ها هستند که این گل‌ها در فرش‌های مختلف به گونه‌های خاص طراحی شده‌اند و باعث ایجاد جلوه‌ای زیبا در فرش‌های شاه‌عباسی شده ‌است. از نمونه‌های فرش شاه‌عباسی می‌توان فرش طره دار، سلسله‌ای، درختی، جانوری، افشان بوته‌ای و لچک را نام برد.

4- طرح خشتی

بافندگان زیادی در این زمینه فعالیت دارند و طرح‌های زیبایی از طرح خشتی را می‌بافند که این طرح‌ها دارای اصالت زیادی بوده و زیبایی خاصی دارند که در هر کدام از این خشت‌ها از طرح‌هایی از جانوران و یا شاخ‌ و برگ درختان استفاده می‌شود.

5- طرح شکارگاه

همان گونه که از نام این طرح پیداست طرح‌هایی که برای این فرش‌ها استفاده می‌شود دارای انواع مختلف حیوانات می‌باشند، که بر روی این حیوانات سوارکارانی هستند که دارایی تیر و کمان می‌باشد و نشانی از نبرد بین پهلوانان گذشته دارد.

6- طرح گلدانی

طرح این فرش‌ها هم نمادی از طبیعت می‌باشند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که یا از یک گلدان بزرگ در زمینه فرش استفاده می‌شود و در اطراف این گلدان از گل‌های کوچک‌تر استفاده ‌شده است، و یا از چند طرح و گلدان‌های کوچک در کنار هم استفاده‌ شده و باعث ایجاد نمای زیبا در فرش می‌شود. این نوع فرش‌ها هم دارای انواع مختلفی هستند که بعضی از آن‌ها معروف به گلدانی سراسری، گلدانی محرابی، گلدانی دوطرفه، گلدانی تکراری، گلدانی گل و بلبل و گلدانی لچک‌ترنج می‌باشد.

7- طرح درختی

در زمینه این فرش‌ها از درخت‌ها ایده گرفته‌ شده است و بر روی شاخ ‌و برگ این درختان، پرندگان مختلفی طراحی می‌شود. همچنین این فرش‌ها دارای حاشیه‌هایی هستند که در این حاشیه‌ها، گل‌های ریزی طراحی‌شده است که باعث ایجاد جلوه‌ای زیبا در این طرح‌ها شده ‌است. انواع مختلف این طرح‌ها عبارت‌اند از طرح درختی سبز کار، درختی ترنج دار، درختی گلدانی، درختی حیوان دار می‌باشد.

8- طرح هندسی

برای این فرش‌ها از اشکال مختلف هندسی استفاده می‌شود و این اشکال به‌گونه‌ای هنرمندانه در فرش طراحی می‌شوند که باعث زیبایی فرش می‌شود. همچنین برای حاشیه‌های این فرشها نیز از طرح‌های هندسی استفاده می‌شود و این طرح‌ها، به‌صورت زاویه‌دار بوده و گاهی با هم تلفیق شده و باعث ایجاد یک طرح خاص می‌شود.

9- طرح فرش اقتباسی

طراحان در این فرش‌ها، نقشه‌هایی را طراحی می‌کنند که از طرح‌فرش کشورهای همسایه ایده گرفته شده‌است. اساس اولیه این طرح‌ها ازآن فرش‌ها بوده اما به گونه‌ای زیبا طراحی‌شده و یک طرح جدید را به وجود می‌آورند. از مهم‌ترین این طرح‌ها، طرح قفقازی می‌باشد.

10- طرح بته و جقه

طرح بته‌جقه همان طرح درختان هستند، که به‌گونه‌ای هنرمندانه طراحی شده‌اند و باعث ایجاد اشکال خاصی از درختان شده‌است که این طرح‌ها به طرح، بته‌جقه معروف می‌باشند و به‌صورت بته سرکج می‌باشد و بیشتر برگرفته از درخت سرو می‌باشد. انواع طرح‌های این فرش‌ها، طرح بته افشاری، بته کردستانی، بته میر شکسته، بوته لچک‌ترنج و بته بادامی می‌باشد.

طراحان شهرهای مختلف

طراحان مشهوری در شهرهای مختلف در زمینه طراحی فرش ایرانی فعالیت دارند که این هنرمندان دارای ذوق هنری بالایی بوده و در کشورهای مختلفی آموزش ‌دیده‌اند.

1- طراحان تبریزی

 شهر تبریز یکی ازشهرهای هنری ایران می‌باشد، که در زمینه آثار هنری و همچنین فرش‌های ایرانی بسیار فعالیت دارد و بافندگان و طراحان زیادی در این شهر فعال بوده و طرح‌های زیبایی را برای فرش‌های ایران ترسیم می‌کنند. هنرمندانی مانند رسام ارژنگی، میر مصور، محمدتقی خیابانی، غلامحسین خیابانی و محمدحسین بنام و همچنین حبیب‌الله امین افشار در زمینه طراحی فرش دارای ذوق و سلیقه بالایی بوده و طرح‌های زیبایی را برای فرش‌های ایرانی ترسیم می‌کنند که در این طرح‌ها از انواع رنگ‌های مختلف استفاده‌ شده و باعث ایجاد جلوه‌ای زیبا، در فرش‌های ایرانی می‌شوند.

طراحان کرمانی

همانگونه که در بالا نیز عنوان کردیم، یکی از اولین طراحان در زمینه فرش از شهر کرمان بوده که شاگردان زیادی از این استاد بهره‌مند شده و در زمینه طراحی فرش دارای شهرت می باشند و طرح‌های زیبایی را برای فرش‌های ایرانی طراحی کرده اند. از این هنرمندان می‌توان اکبر فدایی، حاج ملا محمد جعفر، عزیزالله بهارستانی، رضا بهره‌مند و پسر محسن خان بنام حسن‌خان را نام برد. این هنرمندان طراحی فرش، نقش‌های جدیدی را برای فرش‌های ایرانی ابداع کرده و باعث ایجاد نقش‌های زیبا در فرش‌های ایرانی شده‌اند.

طراحان فرش کاشان

فرش کاشان یکی از آثار زیبای هنری در ایران می‌باشد که بیشتر از نمای طبیعت در این فرش‌ها استفاده شده‌ است و استادان زیادی در این زمینه فعالیت دارند از استادانی که طرح‌های زیبایی را برای فرش کاشان طراحی کرده‌اند می‌توان استاد رضاخان صانعی را نام ‌برد، که در محضر اساتیدی مانند میرزا احمد و میرزا علی‌اکبر شاگردی کرده و به دلیل علاقه فراوانی که به طراحی فرش داشته‌ است سریعاً در این زمینه پیشرفت زیادی داشته و به مرحله استادی رسیده ‌است. همچنین شاگردان زیادی تحت نظر این استاد آموزش ‌دیده‌اند که از این شاگردان می‌توان داماد ایشان و همچنین میرزا نصرالله صانعی را نام برد، که بیشتر در زمینه فرش‌های کلاسیک طراحی می‌کنند. از دیگر استادان ماهر در این زمینه محمد افسری، رضا وفا و میرزا عباس صنیعی را می‌توان نام برد که این هنرمندان در زمینه طراحی نقشه‌های فرش بسیار چیره‌دست بوده و طرح‌های زیبایی را برای فرش‌های کاشان نوآوری کرده‌اند.

طراحان فرش مشهد

فرش مشهد یکی از زیباترین فرش‌های ایرانی می‌باشد و بافندگان زیادی در شهر مشهد به حرفه قالی‌بافی مشغول هستند و از طرح‌های هنرمندان این شهر بهره گرفته و نقش‌های زیبایی را در فرش مشهد می‌بافند. از طراحان معروف شهر مشهد می‌توان، عبدالحمید صنعت نگار، را یاد کرد که یکی از طراحان معروف بوده و طرح‌های زیادی را برای فرش‌های ایرانی طراحی کرده‌است. یکی از طرح‌هایی که دارای شهرت زیادی می‌باشد طرح کوزه کنانی می‌باشد که این طرح طرف‌داران زیادی دارد. همچنین هنرمندانی مانند علی‌اکبر طرحچی نیز در زمینه طراحی فرش پرسابقه است و از هنرمندانی مانند محمدحسین فخرالواعظین، احمد بهبودی، حسین شهیدی نژاد را می‌توان نام برد که طرح‌های زیبایی را برای فرش مشهد، طراحی می‌کنند.

طراحان شهر تهران

شهر تهران در زمینه طراحی فرش زیاد پرسابقه نمی‌باشد اما در چند سال گذشته توانسته در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشد و طراحان زیادی برای نقش‌های قالی فعالیت داشته باشند. از اساتیدی که در زمینه طراحی فرش فعالیت دارند، می‌توان حسین طاهرزاده بهزاد را نام برد که این استاد، چیره‌دست در نقشه قالی بوده و نقش‌های برجسته‌ای را برای قالی‌های ایرانی طراحی کرده‌است. همچنین هنرمندانی مانند رضا وفا و غلامحسین صدیق اسکندانی هنرهای زیبایی را در نقش‌های قالی طراحی کرده‌اند، شاگردان جوان در محضر این اساتید بهره برده و طرح‌های زیبایی را برای فرش‌های ایرانی ابداع کرده‌اند از شاگردان جوان می‌توان اکبر عندلیب، جعفر پاک‌دست و معصومه حسینی را نام برد.

از هنرمندان معروفی که در زمینه طراحی فرش بسیار زبردست بوده‌است، می‌توان استاد ابوالفتح رسام عرب‌زاده را نام برد، که در زمینه‌های مختلف هنری فعالیت داشته و ذوق هنری بسیار بالایی در مورد فرش‌های ایرانی به کار برده ‌است. این استاد زبردست در طراحی فرش‌های ایرانی بیشتر از مینیاتور استفاده کرده‌ است و با خلاقیتی که داشته توانسته در این زمینه پیشرفت زیادی را برای فرش‌های ایرانی رقم بزند. همچنین این استاد اولین آموزشگاه هنری فرش دستباف را در شهر تهران بنا کرده و آثار زیادی از هنرهای این نقاش چیره‌دست در این آموزشگاه وجود دارد.

طراحان فرش در اصفهان

شهر اصفهان یکی از شهرهای هنری ایران می‌باشد و به پایتخت فرهنگی در ایران معروف می‌باشد. اما اساتید زیادی در زمینه طراحی و بافندگی فرش فعالیت داشته و طرح‌های معروفی را در نقش‌های قالی به وجود آورده‌اند. از این اساتید می‌توان استاد عیسی بهادری را نام برد که این استاد، زاده شهر اراک بوده و پس‌از اتمام تحصیلات به سرپرستی هنرستان شهر اصفهان درآمده است. این استاد زبردست در تمامی رشته‌های هنری چیره ‌دست بوده و طرح‌های زیبایی را نقش‌آفرینی کرده‌ است. شاگردان زیادی از محضر این استاد بهره برده‌اند که ازاین شاگردان می‌توان رستم شیرازی، هوشنگ جزی زاده، محمود فرشچیان را نام برد.

از دیگرطراحان فرش اصفهانی می‌توان احمد ار چنگ را نام برد که بیشتر از طرح‌های طبیعت برای نقشه های قالی ایده گرفته و طرح‌های زیبایی را برای فرش‌های ایرانی طراحی کرده‌است. شاگردان زیادی در نزد استاد آموزش‌دیده‌اند و هم‌اکنون در زمینه طراحی فرش فعالیت دارند، از این اساتید می‌توان عباس کرباسیان و رحمت‌الله شادمان را نام برد. همچنین هنرمندان دیگری در زمینه طراحی فرش در اصفهان فعالیت داشته‌اند که این هنرمندان جعفر رشتیان و همچنین حسین مصورالملکی می‌باشند.

 همان‌طور که می‌دانید فرش‌های ایرانی دارای کیفیت بالایی بوده و نقش‌های آن‌ها ماندگار و اصیل می‌باشند، و به‌همین خاطر ایران در زمینه صادرات فرش بسیار فعالیت داشته و فرش‌های آن طرف‌داران زیادی از کشورهای مختلف دارد. اما برای این‌که این هنر برای کشور ایران ماندگار باشد، باید در این زمینه آموزش‌های زیادی به طراحان فرش داده شود تا بتوانند طرح‌های زیبا و اصیلی را برای فرش‌های معاصر ابداع و نوآوری کنند.

۱ نظر / ۱۰۸۹ بازدید